ŞİLİ’NİN DRAMI

Cumhurbaşkanı Şili’yi ziyaret etti. Keşke bu ziyaret öncesi Erdoğan’a danışmanları Şili’de Halkçı lider Allende’nin Amerikancı General Pinochet tarafından nasıl bir darbe ile öldürüldüğü konusunda bilgi vermiş olsalardı.

4 Ekim 1970 Şili tarihinde önemli bir gündür. Bugünde yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerini % 36.3’ünü alan Allende kazanmıştı. Allende’nin cumhurbaşkanı olabilmesi için gerekli % 50 oyu alamamıştı ama parlamento onaylarsa cumhurbaşkanı olabilirdi.

Bu ihtimal Şili’deki işbirlikçi zenginleri telaşa düşürdü. Augistin Edwards isimli çok zengin iş adamı ve medya patronu derhal Şili’deki ABD büyükelçiliğini ziyaret etti. Amerika’nın Allende’nin cumhurbaşkanlığını engellemesini istedi. Olumsuz cevap alınca Başkan Nixon’a kadar gitti. Nixon Edwards’ın isteğini olumlu buldu ve Allende’nin cumhurbaşkanlığının önlenmesi için her türlü çabanın gösterilmesi talimatını verdi.

1970 seçimlerinde Allande, sadece başında bulunduğu Sosyalist Parti’nin adayı olarak değil, Halkçı Birlik adında oluşturulan ve bütün solu birleştiren bir gurup adına seçime girmişti. ABD’de bu bilindiği için, 25 Mart 1970’te üst düzey güvenlik yetkililerinden oluşan “40’lar Komitesi” denilen grup Allende’ye karşı kampanya yürütmek üzere 390 000 dolarlık bir tahsisatın verilmesini kabul etti. Amerika şirketleri Allande’nin rakibi, sağcı aday Alessandri’yi desteklemek için yüklü miktarda para harcadılar. Yani başta ABD olmak üzere yabancı ülkeler Şili halkının kendi cumhurbaşkanlarını özgür irade ile seçmesine tahammül edemiyordu.

Allande, Parlamento’da yapılan oylamada 24’e karşı 153 oy alarak cumhurbaşkanı oldu. Artık ABD için Allande’yi ortadan kaldırmak için tek yol kalmıştı: Askeri darbe. Bunun için önce askeri darbeye karşı olan Genel Kurmay Başkanı General Schneider evine giderken yolu kesilip öldürüldü.

Allande’yi baskı altına almak için ekonomik önlemler alınmaya başlandı. Amerikan Exim Banak ve Uluslararası yardım Örgütü Şili’ye yapılan bütün yardımları durdurdu. Dünya Bankası bu ülkeye verilecek kredilere engel oldu. Bu dönemde Şili’nin ABD yanlısı basınına, muhalefet partilerine ve sivil toplum örgütlerine milyonlarca dolar yardım yapıldı.

Bütün bu baskılara rağmen, Şili parlamentosu 11 Temmuz 1971 tarihinde yabancı bakır işletme şirketlerini ve ITT’yi millileştirdi. Halkçı ekonomik programlar uygulanmaya başlandı.

1972 yılında bir askeri darbe teşebbüsü oldu ama Genelkurmay başkanı General Prats bunu önledi. Bunun üzerine Edwards’ın gazetesi ile birlikte diğer işbirlikçi gazeteler Prats aleyhine yoğun bir kampanya başlattılar. Prats istifa etti, yerine General Pinochet getirildi.

Genelkurmay başkanı değişince artık Allande’ye kesin darbeyi vurma zamanı gelmişti. Kamyoncular greve gitti. Yiyecek sıkıntısı başladı. Su ve elektrik dağıtımı aksamaya başladı. Bu ortamda General Pinochet başkanlığında bir askeri darbe oldu. Allande’ye ülkeyi terk etmesi söylendi. Allande bu teklifi kabul etmedi ve Başkanlık sarayı Le Moneda’da sonuna kadar çarpıştı. Son sözleri şu oldu:

“Hayatım pahasına da sonuna kadar direneceğim. Yabancı sermaye, emperyalizm ülkemizdeki gericilerle işbirliği yaparak ordumuzun geleneklerinden sapmasına sebep oldu. Yaşasın Şili”.

Şili 1973 ile 1990 yılları arasında Pinochet başkanlığındaki bir askeri cunta tarafından yönetildi. Şili tam bir serbest piyasa ekonomisine yöneldi. Yerli ve yabancı sermaye ülkeyi tamamen etkisi altına aldı. Bu aşırı liberal politikalar sonucunda ülkenin GSMH’sı % 14 oranında düştü. İşsizlik % 33’e yaklaştı.

2000 yılında yapılan seçimlerde sol eğilimli Richardo Lagos büyük başarı kazandı ve ekonomik ve sosyal alanlarda büyük düzelmeler sağlandı.

ABD kendi çıkarlarını korumak ve devam ettirmek için sadece Şili’de değil, hatta sadece Güney Amerika’da da değil, tüm dünyada darbeler yapmıştır ve kendisine bağlı, liberal ekonomilerden yana yöneticileri başa getirmiştir. Bizdeki 1980 darbesini de bu gözle görmekte fayda var.

Geçmişte askeri darbelerle yapılan iktidar değişiklikleri artık sivil yöntemlerle ve demokrasi suiistimal edilerek gerçekleştirilmektedir. ABD kullanamadığı yöneticileri “süpürüp, deliğe atabilmektedir”.  Yakın tarihimizde süpürülmemek için aracılar gönderen yöneticilerimizi de unutmamak lazım. Kendi istediği politikaları uygulayacak liderleri de ABD içinde eğiterek hedef ülkeler göndermektedir.

Şili’nin bu dramından umarım halkımız gerekli dersleri çıkarır.